Bewezen effecten
Er is veel wetenschappelijke onderzoek gedaan over de effecten van handoplegging, reiki en energetische therapie, alhoewel een groot deel wordt gekenmerkt door kleine steekproeven en methodologische beperkingen (Lee, Pittler & Ernst, 2008; Thrane & Cohen, 2014). Meerdere studies wijzen uit dat reiki klachten zoals pijn, angst, stress, vermoeidheid en depressie significant kan verminderen (McManus, 2017; Thrane & Cohen, 2014). Daarnaast rapporteren cliënten vaak een betere kwaliteit van leven, meer emotioneel evenwicht en een toename in zelfvertrouwen. Er zijn nog geen negatieve gezondheidseffecten gemeld.
Wetenschappelijk onderbouwde verklaringen
Steeds meer onderzoek wijst erop dat handoplegging een co-regulerend effect heeft. Co-regulatie betekent dat mensen (en dieren) elkaars emotionele en fysiologische toestanden kunnen stabiliseren door natuurlijke synchronisatie. Bij handoplegging speelt affectieve aanraking een belangrijke rol in. Hieronder worden de verschillende mechanismen beschreven.
Ventrale vagale systeem
Zachte, affectieve aanraking stimuleert het ventrale vagale systeem, dat deel uitmaakt van het parasympathisch zenuwstelsel. Activatie van dit systeem leidt tot een gevoel van veiligheid, rust en verbondenheid (Porges, 2019).
Oxytocine
Affectieve aanraking verhoogt de aanmaak van oxytocine, een hormoon dat een belangrijke rol speelt bij sociale hechting, vertrouwen en stressreductie. Het verlaagt de bloeddruk en hartslag, en versterkt het gevoel van geborgenheid (Uvnäs-Moberg et al., 2015).
CT-afferenten
Zachte aanraking activeert specifieke zenuwvezels, de zogenaamde C-tactiele afferenten. Hun activatie wordt in verband gebracht met pijnregulatie, gevoelens van veiligheid, affectie en stressregulatie (McGlone et al., 2014; Packheiser et al., 2024; Björnsdotter et al., 2010).
Verhoogd lichaamsbewustzijn
Aanhoudende, gerichte aanraking bevordert interoceptie – het vermogen om interne signalen zoals hartslag, ademhaling of spanning waar te nemen. Dit verhoogt zelfbewustzijn en verbetert emotionele regulatie (Herbert et al., 2021).
Mechanoreceptoren
Zachte druk op de huid activeert mechanoreceptoren die reageren op langzame, constante aanraking. Dit stimuleert het parasympathisch zenuwstelsel en bevordert lichamelijke ontspanning en herstel.
Warmte
De warmte van een hand op het lichaam stimuleert vasodilatatie (verwijding van bloedvaten), wat de lokale doorbloeding, zuurstoftoevoer en afvoer van afvalstoffen verbetert. Warmte versterkt ook het gevoel van comfort en veiligheid via het autonome zenuwstelsel.
Neuro-immuunreacties
Regelmatige affectieve aanraking werkt ontstekingsremmend. Onderzoek laat zien dat aanraking de interactie tussen het zenuwstelsel en het immuunsysteem beïnvloedt, wat leidt tot een verlaging van ontstekingsmarkers en een versterkt herstelvermogen (Rapaport et al., 2012).
Fysiologische synchronisatie
In 1985 ontdekten dr. Becker en dr. Zimmerman (1985) dat de hersengolfpatronen van zowel Reiki-beoefenaars als ontvangers zich synchroniseerden in de alfa-staat. Deze staat wordt geassocieerd met diepe ontspanning en meditatie. Bij aanraking of gedeelde rustmomenten kunnen hersengolven, hartslag en ademhaling zich synchroniseren tussen twee mensen – een proces dat bekendstaat als fysiologische co-regulatie. Dit versterkt het gevoel van verbinding en vertrouwen (Becker & Zimmerman, 1985; Goldstein et al., 2018). Het is een neurobiologisch fundament dat in verband staat met de ervaring van “afgestemd zijn” met een ander.
Hypothetische verklaringen
Onderstaande inzichten en hypothesen geven een indruk hoe bekende natuurkundige fenomenen een rol zouden kunnen spelen bij co-regulatie – en hoe handoplegging dus tevens ‘energetisch’ zou kunnen werken.
Coherentie en intentie
Aanraking en aandacht spelen geen contextuele factor – zij behoren tot de essentie van de behandeling. Toch is in meerdere onderzoeken een significant sterker effect gevonden bij reiki gegeven door een ervaren behandelaar dan bij behandelingen met een ongetrainde behandelaar (McManus, 2017; Thrane & Cohen, 2014). Mogelijk spelen de innerlijke staat van de behandelaar en zijn intentie een rol.
De toestand van psychofysiologische coherentie verwijst naar een staat waarin fysiologische ritmes van een persoon – zoals hartslagvariabiliteit (HRV), ademhaling en bloeddruk – gesynchroniseerd en harmonieus verlopen. Deze coherente patronen in HRV worden geassocieerd met het ervaren van oprechte positieve emoties zoals liefde, waardering en compassie (McCraty & Childre, 2010).
Het idee dat intentie tot fysische veranderingen kan leiden – ook op afstand – wordt ondersteunt door een meta-analyse van 106 wetenschappelijke onderzoeken (Roe et al, 2015).
Entrainment en resonantie
Een aanvullende verklaring voor co-regulatie en hersteleffecten kan mogelijk worden gevonden in het natuurlijk fenomeen van entrainment, oftewel natuurlijke synchronisatie. In de natuurkunde betekent dit dat een object of systeem de neiging heeft mee te gaan trillen wanneer het wordt blootgesteld aan een sterkere externe frequentie. Het fenomeen ontstaat door kleine uitwisselingen van energie, zodat een natuurlijk evenwicht ontstaat.
Resonantie speelt hierin een sleutelrol. Resonantie is het proces waarbij een object of systeem maximale energie absorbeert wanneer het wordt blootgesteld aan trillingen op zijn natuurlijke (voorkeurs)frequentie. Alles in het universum heeft een voorkeursfrequentie waarop het het meest ‘gevoelig’ is voor externe invloeden. Als een externe prikkel die frequentie benadert, kan er een versterkend effect ontstaan. Energie kan dan veel efficiënter worden overgedragen.
Ook biologische systemen blijken gevoelig voor specifieke frequenties. Muziek, stemfrequentie, en ritmische aanraking hebben aantoonbaar effect op hersengolven, hartritme en hormoonspiegels. Van pulserende elektromagnetische veldtherapie (PEMF) is reeds bekend dat het kan bijdragen aan botgenezing en de membraanpotentiaal van cellen herstelbaar maakt bij verstoring (Varani et al, 2021). Dit laatste kan zelfs een remmend of genezend effect op kanker. Dr. Michael Levin ontdekte dat door het herstellen van normale bio-elektrische signalen, kankergroei soms onderdrukt of omgekeerd kan worden — ook zonder genetische therapie (Levin, 2012). De meest voorkomende PEMF-frequenties, kunstmatig gegenereert door technologische apparaten, liggen tussen 1 en 30 Hz. Deze sluiten het beste aan bij biologische processen en hebben in studies de meeste klinische effecten laten zien. Een nadruk ligt op frequenties van 7–8 Hz, overeenkomend met de alfa-staat van hersengolven én met de Schumann-resonantie – de natuurlijke frequentie van de aarde (Zimmerman, 1990; Seto, 1992).
Volgens een vroeg onderzoek van Becker en Zimmerman (1985) zou het biomagnetische veld rond de handen van Reiki-beoefenaars frequenties vertonen tussen 0,3 en 30 Hz – dezelfde frequenties die worden gebruikt bij PEMF. Vanuit dit perspectief kan Reiki worden beschouwd als een vorm van niet-invasieve bio-elektromagnetische modulatie — verwant aan pulserende elektromagnetische veldtherapie (PEMF) — maar dan gerealiseerd op natuurlijke wijze in plaats van via technologische middelen.
EM-velden en geleiding
Menselijke lichamen genereren meerdere elektromagnetische velden, via het hart, de hersenen en het zenuwstelsel. Het hart produceert hierbij het sterkste veld, dat tot enkele meters buiten het lichaam meetbaar is (zie HearthMath Institute). Ook cellen en weefsels genereren zelf elektromagnetische velden. De velden spelen een actieve rol in intercellulaire communicatie en regulatie van processen zoals celgroei, migratie en regeneratie (Wang et al, 2025).
Recent onderzoek toont aan dat er een overdracht plaatsvindt van elektromagnetische energie en informatie die door het hart wordt geproduceerd, wanneer mensen elkaar aanraken of in elkaars nabijheid zijn. Aanraking versterkt deze overdracht (McCraty et al, 2018).
In het kader van Reiki kan dus worden verondersteld dat het energetisch veld van de behandelaar ongetwijfeld invloed uitoefent op, en mogelijk resoneert met, de elektromagnetische velden bij de ontvanger. Wanneer een behandelaar zich via ademhaling of meditatieve focus in een toestand van coherentie brengt, zou diens energieveld (en dus nabijheid) alleen al een regulerende werking kunnen hebben op verstoorde velden bij de cliënt. Dit proces zou kunnen bijdragen aan het harmoniseren van energetische processen, en daarmee aan het herstel van intern evenwicht. Het lichamelijk contact via de handen zou een geleidende rol kunnen spelen, wat de overdracht en synchronisatie van elektromagnetische informatie versterkt.
Literatuur
Baldwin, A. L., Wagers, C., & Schwartz, G. E. (2010). Reiki improves heart rate homeostasis in laboratory rats. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 14(4), 417–422.
Bengston, K., D., (2000). The Effect of the “Laying On of Hands” in Transplanted Breast Cancer in Mice, Journal of Science Exploration; 14:353-364
Björnsdotter, M., Morrison, I., & Olausson, H. (2010). Feeling good: On the role of C fiber mediated touch in interoception, emotions and body image. Frontiers in Psychology.
Bradley, R.T., & McCraty, R. (2017). Emotional Self-Regulation, Psychophysiological Coherence, and Performance Enhancement. In: The Handbook of Stress: Neuropsychological Effects on the Brain. Wiley.
Crawford, S. E., V.W. Leaver, and S.D. Mahoney. 2006. Using Reiki to decrease memory and behavior problems in mild cognitive impairment and mild Alzhemier’s Disease. The Journal of Alternative and Complementary Medicine 12(9):911 – 913.
Dressin, L.J. and S. Singg. 1998. Effects of Reiki on pain and selected affective and personality variables of chronically ill patients. Subtle Energies and Energy Medicine 9(1):53 – 82.
Friedman, R.S.C., M.M. Burg, P. Miles, F. Lee, and R. Lampert. 2010. Effects of Reiki on autonomic activity early after acute coronary syndrome. Journal of the American College of Cardiology 56:995 – 996.
Goldstein et al, (2018). Brain-to-brain coupling during handholding is associated with pain reduction.
Heinrich, G., & Schleip, R. (2011). Fascia as an organ of communication and interaction with the autonomic nervous system. In R. Schleip, T. Findley, L. Chaitow, & P. A. Huijing (Eds.), Fascia: The Tensional Network of the Human Body: The science and clinical applications in manual and movement therapy (pp. 76–83). Churchill Livingstone.
Herbert, B., Pollatos, O. & Klusmann, V., (2021). Interoception and Health. European Journal of Health Psychology. 27(4):127-131.
Lee, M. S., Pittler, M. H., & Ernst, E. (2008). Effects of Reiki in clinical practice: A systematic review of randomized clinical trials. International Journal of Clinical Practice, 62(6), 947–954.
Leskowitz, E., (2011). Energy-based therapies in neurology: the example of Therapeutic Touch. Energy Medicine East and West. Churchill Livingstone. Pages 283-288.
Levin, M. (2012). “Morphogenetic fields in embryogenesis, regeneration, and cancer: Non-local control of complex patterning.” BioSystems.
McCraty, R., Atkinson, M., Tomasino, D. B.A., and Tiller, W. A., (2018). The Electricity of Touch: Detection and Measurement of Cardiac Energy Exchange Between People
McCraty, R., & Childre, D. (2010). Coherence: Bridging Personal, Social and Global Health. Alternative Therapies in Health and Medicine, 16(4), 10–24.
McGlone, F., Wessberg, J., & Olausson, H. (2014). Discriminative and affective touch: Sensing and feeling. Neuron, 82(4), 737–755.
McManus D. E. (2017). Reiki Is Better Than Placebo and Has Broad Potential as a Complementary Health Therapy. Journal of evidence-based complementary & alternative medicine, 22(4), 1051–1057. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5871310/
Packheiser, J., Hartmann, H., Fredriksen, K. et al. A systematic review and multivariate meta-analysis of the physical and mental health benefits of touch interventions. Nat Hum Behav (2024). https://doi.org/10.1038/s41562-024-01841-8
Pawling, R., Cannon, P. R., McGlone, F. P., & Walker, S. C. (2017). C-tactile afferent stimulating touch carries a positive affective value. PLOS ONE.
Roe, C. A., Sonnex, C., & Roxburgh, E. C. (2015). Two meta-analyses of noncontact healing studies. Explore: The Journal of Science and Healing, 11(1), 11–23.
Seto A. et al., (1992). Detection of extra ordinarily large bio-magnetic field strength from human during external Qi emission, Acupuncture and Electro-therapeutics Int. Jnl. Vol17.
Shore, A. G. 2004. Long term effects of energetic healing on symptoms of psychological depression and self-perceived stress. Alternative Therapies in Health and Medicine 10(3):42 – 48.
Thrane, S., & Cohen, S. M. (2014). Effect of Reiki therapy on pain and anxiety in adults: An in-depth literature review of randomized trials with effect size calculations. Pain Management Nursing, 15(4), 897–908.
Uvnäs-Moberg, K., Handlin, L., & Petersson, M. (2015). Self-soothing behaviors with particular reference to oxytocin release induced by non-noxious sensory stimulation. Frontiers in Psychology.
Varani, K., et al. (2021). Effect of pulsed electromagnetic field exposure on adenosine receptors in human neutrophils. British Journal of Pharmacology, 178(2), 390–403.
Vitale, A.T. & P.C. O’Conner, (2006). The effect of Reiki on pain and anxiety in women with abdominal hysterectomies. Holistic Nursing Practice 20(6):263 – 272.
Wang, H., Zou, W. & Cao, Y., (2025). Bioelectromagnetic fields as signaling currents of life. https://doi.org/10.1016/j.radmp.2024.09.001
Zimmerman J., (Sept 30, 1985). New technologies detect effects of healing hands, Brain/Mind Bulletin, Vol 10, no 16.
Zimmerman J, (1990). The laying-on of hands, healing and therapeutic Touch: a testable theory BEMI currents, Journal of the Bio-Electromagnetics Institute. Vol 2.