“If you want to find the secrets of the universe, think in terms of energy, frequency and vibration.”
~ Nikola Tesla
Energie en gezondheid
Bij reiki wordt vaak gezegd dat er ‘reiki-energie’ wordt doorgegeven via de handen. De Japanse kanj-tekens ‘rei-ki’ betekenen letterlijk ‘universele levensenergie. In andere oosterse tradities en geneeswijzen wordt dit ook wel ‘kundalini-energie’, ‘prana’ of ‘chi’ genoemd. Al deze termen verwijzen naar een universele levensenergie die door alle levende wezens stroomt.
De opvatting dat deze energie bestaat, is diep verweven in de cultuur en spiritualiteit van veel Aziatische landen, maar wordt in het Westen niet zonder meer aangenomen. Wel is er consensus onder wetenschappers wereldwijd dat alle matterie is opgebouwd uit energie. Energie vormt de basis van de chemie, en daarmee van de biologie en het menselijk lichaam. Energie stroomt altijd door ons heen, zij het in de vorm van emoties, gedachten of bewegingsenergie.
Of je nu in een ‘universele levensenergie’ gelooft of niet; het werken met energie, spanningsvelden en blokkades kan ons helpen om op een holistische manier naar gezondheid te kijken – vanuit de visie dat alle lichamelijke systemen nauw met elkaar verbonden zijn, ongeacht hun complexiteit. Hierbij voorkom je de focus te sterk te richten op een of enkele afzonderlijke ‘onderdelen’ in het menselijk lichaam, wat in de medische wetenschap en praktijk helaas nog vaak gebeurt.
Geschiedenis van handoplegging
Boeddha en Jezus Christus
Handoplegging wordt op zijn minst al duizenden jaren toegepast. Het komt terug in meerdere culturen en religies. Zo zou de Boeddha (ca. 400 v.Chr.) mensen hebben genezen met zijn handen, en komt handoplegging voor in zowel de Hebreeuwse (Joodse) als Christelijke bijbel. Volgens het Nieuwe Testament heeft Jezus meerdere personen kunnen genezen met zijn handen. Jezus zag zichzelf hier niet als een unieke uitzondering; volgens de Bijbel zou hij hebben gezegd dat anderen (die geloven) hetzelfde zullen doen: ”ze zullen zieken weer gezond maken door hen de handen op te leggen” (Marcus 16, 18). Binnen de Christelijke kerk wordt handoplegging tot op heden toegepast. Ook hier wordt gesproken over een universele levensenergie, maar dan in de naam van de ‘Heilige Geest’.
Franz Anton Mesmer (18e eeuw)
In de 18e eeuw ontstond in West-Europa een vergelijkbare behandelingsvorm. Hier werd niet gesproken over energie, maar over ‘vloeistof’: volgens de Duitse arts Franz Anton Mesmer (1734-1815) kon een disbalans van bepaalde lichaamsvloeistoffen zorgen voor lichamelijke problemen. Hij noemde deze vloeistoffen: fluïdum. Waar hij eerder experimenteerde met magneten om deze balans te herstellen, begon hij later zijn cliënten te behandelen met slechts zijn handen. Mesmer vond zijn verklaring voor deze behandelwijze in iets dat hij dierlijk magnetisme noemde. Ieder levend wezen zou volgens hem bezitten over deze kracht. Tot op de dag van vandaag zijn er behandelaars actief die, in de voetsporen van Mesmer, handoplegging toepassen. Zij noemen zichzelf magnetiseurs.
Mikao Usui (19e eeuw)
De Japanse grondlegger van het moderne, wereldwijd bekende leersysteem van reiki is Mikao Usui (1865 – 1926). Als docent theologie ging hij op zoek naar de manier waarop Jezus en Boeddha met handoplegging zieken genazen. Hiervoor bestudeerde hij 2500 jaar oude boeddhistische sutra’s en ging hij mediteren op een heilige berg. Nadat de Japanner een spirituele ervaring kreeg tijdens meditatie, ontdekte hij een helend vermogen in zijn handen, waarmee hij zichzelf en anderen kon helpen genezen. In de jaren daarna heeft hij heel Japan doorgereisd om anderen deze heelmethode te leren. Zijn leersysteem is via zijn leerlingen (en diens leerlingen) de wereld overgegaan en bestaat tot op de dag van vandaag.
Er bestonden in Japan en het Oosten destijds al verschillende vormen van reiki. Dat maakte Usui in feite een invloedrijke herontdekker. Het verhaal van Usui’s meditatie op de berg laat zien dat een ‘initiatie’ door anderen (reiki masters) geen vereiste is om het helend vermogen bij jouzelf te vinden.
“Reiki is love. Love is wholeness. Wholeness is balance. Balance is well-being. Well-being is freedom from disease.“
~ Mikao Usui
Wetenschap
De wetenschappelijke kennis over de effecten van handoplegging, reiki en affectieve aanraking groeit, alhoewel de kwaliteit van het bewijs vaak is beperkt door relatief kleine steekproeven en methodologische beperkingen. Diverse onderzoeken laten zien dat reiki kan helpen met het aanzienlijk verminderen van stress, angst, vermoeidheid, misselijkheid, depressie en pijn (McManus, 2017; Lee, Pittler & Ernst, 2008). Reiki heeft een positieve invloed op de kwaliteit van leven en kan je zelfvertrouwen verbeteren. Een behandeling is non-invasief en veilig; negatieve gezondheidseffecten van reiki zijn nog door geen enkele studie gevonden.
Over de werkende mechanismes bij reiki is minder bekend. In de meeste onderzoeken blijken de effecten van behandelingen door ervaren reiki-beoefenaars niet significant sterker dan placebo-interventies, waarbij ongetrainde ‘nepbehandelaars’ reiki nabootsen zonder zich bezig te houden met ‘energie-overdracht’ (Thrane & Cohen, 2014). Dit suggereert dat andere factoren een belangrijke rol spelen, zoals de intentie, aandacht en aanraking. Langdurige aanraking activeert het parasympatisch zenuwstelsel, welke het lichaam in een staat van ontspanning en herstel brengt (Baldwin, Wagers & Schwartz, 2010). Recenter onderzoek toont aan hoe zachte aanraking het zogeheten CT-zenuwsysteem activeert, waardoor kortdurende en chronische pijnklachten kunnen afnemen (McGlone, Wessberg & Olausson, 2014; Packheiser et al, 2024).
Speculatie en discussie
Bij handoplegging komt een behandelaar met zijn handen in contact met het lichaam van een client. Waar er blokkades zijn voelt hij spanning, dat na enige tijd wordt opgeheven.
Een mogelijke verklaring voor deze spontane opheffing is het natuurlijk fenomeen van entrainment, oftewel natuurlijke synchronisatie. Dit houdt in dat een object of systeem begint mee te trillen wanneer het wordt blootgesteld aan de trillingsfrequentie van een externe bron; in dit geval zijn dat de de handen van de behandelaar.
Ook fascinerend is de mogelijke rol van resonantie: als twee systemen eenmaal op dezelfde frequentie trillen, versterken ze elkaars trillingen. Dit komt doordat de energie-overdracht tussen de objecten extreem efficiënt wordt. Een feit dat mogelijk verband houdt met de stelling dat men 'reiki energie' zou kunnen doorgeven.
Het bestaan van deze processen is bewezen, maar in hoeverre deze een (significant) effect hebben binnen de context van reiki is nog niet bekend.
Bronnen
Baldwin, A. L., Wagers, C., & Schwartz, G. E. (2010). Reiki improves heart rate homeostasis in laboratory rats. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 14(4), 417–422.
Bengston, K., D., (2000). The Effect of the “Laying On of Hands” in Transplanted Breast Cancer in Mice, Journal of Science Exploration; 14:353-364
Crawford, S. E., V.W. Leaver, and S.D. Mahoney. 2006. Using Reiki to decrease memory and behavior problems in mild cognitive impairment and mild Alzhemier’s Disease. The Journal of Alternative and Complementary Medicine 12(9):911 – 913.
Dressin, L.J. and S. Singg. 1998. Effects of Reiki on pain and selected affective and personality variables of chronically ill patients. Subtle Energies and Energy Medicine 9(1):53 – 82.
Friedman, R.S.C., M.M. Burg, P. Miles, F. Lee, and R. Lampert. 2010. Effects of Reiki on autonomic activity early after acute coronary syndrome. Journal of the American College of Cardiology 56:995 – 996.
Hobma, M., (2024). Aanraking is een middel tegen pijn dat geen bijwerkingen heeft. NRC. https://www.nrc.nl/nieuws/2024/04/10/aanraking-is-een-middel-tegen-pijn-dat-geen-bijwerkingen-heeft-a4195527?t=1713166029
Lee, M. S., Pittler, M. H., & Ernst, E. (2008). Effects of Reiki in clinical practice: A systematic review of randomized clinical trials. International Journal of Clinical Practice, 62(6), 947–954.
Leskowitz, E., (2011). Energy-based therapies in neurology: the example of Therapeutic Touch. Energy Medicine East and West. Churchill Livingstone. Pages 283-288.
McCraty, R., Ph.D., Atkinson, M., Tomasino, D. B.A., and Tiller, W. A., Ph.D., (1998) The Electricity of Touch: Detection and Measurement of Cardiac Energy Exchange Between People
McGlone, F., Wessberg, J., & Olausson, H. (2014). Discriminative and affective touch: Sensing and feeling. Neuron, 82(4), 737–755.
McManus D. E. (2017). Reiki Is Better Than Placebo and Has Broad Potential as a Complementary Health Therapy. Journal of evidence-based complementary & alternative medicine, 22(4), 1051–1057. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5871310/
Packheiser, J., Hartmann, H., Fredriksen, K. et al. A systematic review and multivariate meta-analysis of the physical and mental health benefits of touch interventions. Nat Hum Behav (2024). https://doi.org/10.1038/s41562-024-01841-8
Shore, A. G. 2004. Long term effects of energetic healing on symptoms of psychological depression and self-perceived stress. Alternative Therapies in Health and Medicine 10(3):42 – 48.
Thrane, S., & Cohen, S. M. (2014). Effect of Reiki therapy on pain and anxiety in adults: An in-depth literature review of randomized trials with effect size calculations. Pain Management Nursing, 15(4), 897–908.
Vitale, A.T. and P.C. O’Conner. 2006. The effect of Reiki on pain and anxiety in women with abdominal hysterectomies. Holistic Nursing Practice 20(6):263 – 272.